Czym jest mobbing? Dlaczego nie jesteś ofiarą i co wspólnego mamy z ptakami?

Mobbing w pracy jest dla niektórych tak jasny, jak reflektory jadącego wprost na nich TIRa. Patrzą na niego sparaliżowani, a ostatnie chwile na reakcję umykają bezpowrotnie. Rozbiorę problem krok po kroku, byś nie skończył pod kołami.

Pochodzenie nazwy mobbing

Na początek warto poznać samo słowo. Bardzo rozjaśnia to jego znaczenie, nie tylko w środowisku pracy.

Mobbing pochodzi od angielskiego czasownika mob. Krótka definicja to “crowd around someone in an unruly and excitable way in order to admire or attack them”. Można to przetłumaczyć jako “gromadzenie się wokół kogoś w pobudliwy sposób w celu podziwiania go lub atakowania”. Znaczy to nagabywać, napadać, zaczepiać i podobne określenia, które przychodzą Ci do głowy. To jednak nie koniec.

Sam termin mobbingu odnosi się również do przyrody. Mobbing u zwierząt jest techniką obrony przed drapieżnikami. Słabsze osobniki z gatunku ofiary próbują atakować w grupie, a czasem wręcz nękać swojego drapieżcę w celu ochrony swoich dóbr czy potomstwa. Chcę żebyś o tym pamiętał. To będzie ważne w dalszej części tekstu.

Możesz też kojarzyć słowo mobster, które oznacza gangstera. Oni z kolei często trafiają do więzienia, a Ty już chętnie wyobrażasz sobie swojego szefa za kratkami. Najlepiej schylającego się po mydło. Fajnie co? Ale to nie tak, osoba dopuszczająca się mobbingu określana jest mianem mobbera.

Wstydliwy temat mobbingu

Wierzę, że większość osób wie czym jest mobbing, a przynajmniej się domyśla. Spora część doświadczyła go nawet na własnej skórze. Odsetek z nich właśnie czyta ten tekst, modląc się, by akurat teraz nie stanął za nimi szef, jednocześnie nucąc melodię z czołówki “Dlaczego ja”.

Skoro temat jest tak powszechnie znany, to dlaczego zamiatamy go pod dywan? Z wielu przyczyn.

• Nie chcemy wyjść na mięczaków.
• Powtarzamy sobie, że to w końcu minie.
• Mamy ważniejsze sprawy na głowie.
• Boimy się konfrontacji.
• Obawiamy się utraty stanowiska.

I pewnie znajdzie się jeszcze kilka powodów, ale nie chodzi tu o szukanie ich wszystkich. Chodzi o przełamanie cichego przyzwolenia na to, co każdy głośno potępia, ale gdy przychodzi podnieść głos samodzielnie, mięknie jak Twoja żona na widok Ryana Goslinga.

To nie będzie mały tekścik o tym, że mobbing jest zły i trzeba go zgłaszać. To będzie cała seria artykułów z rozebraniem problemu na części pierwsze. Dam Ci wszystko, czego potrzebujesz. Od Ciebie zależy, co z tym zrobisz.

Definicja mobbingu

Mobbing, choć jest określeniem dość plastycznym i różni się w indywidualnych przypadkach, ma pewne ramy. Nie wszystko, co wydaje Ci się prześladowaniem, rzeczywiście nim jest. Muszą zostać spełnione określone warunki.

Kodeks pracy
art. 94 [3] §2. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Mobbing jest formą przemocy psychicznej. Może objawiać się nadmierną presją w miejscu pracy oraz zakresem obowiązków, z którymi ciężko sobie radzić. Mobbing nie funkcjonuje jedynie w relacji szef-pracownik, ale także między współpracownikami.

DUPOCHRON: Przemoc fizyczna i molestowanie także są formami mobbingu, jednak w tym i kolejnych tekstach nie poruszam tych tematów. Każdy z nich jest na tyle złożonym problemem, że zasługuje na oddzielne omówienie. Na razie ograniczamy się do tego, że Twój szef to menda.

Czym jest mobbing?

Pamiętasz, jak w podstawówce każdy śmiał się z grubego? Wymyślał mu nowe ksywki albo robił dowcipy, że wygląda jak ludzik Michelin. Do tego głośno komentował, że znowu zamiast kanapki przyniósł pół kilo słoniny i to wcale nie dla sikorek. Generalnie zawsze znalazł się ktoś, kto gnębił grubego. No dobra, o tej słoninie należało mówić głośno, to nie wesele, żeby urządzać wiejski stół. Tak czy inaczej, gnojki podrosły, ale wiele się nie zmieniło.

W pracy z dorosłymi ludźmi także bardzo łatwo jest znaleźć umysłowych dzieciaków. Zmieniają się tylko sposoby dręczenia. Zacznijmy od mobbingu mniej inwazyjnego.

• Utrudnianie przepływu informacji.
• Niechęć do dzielenia się wiedzą.
• Ignorowanie pracowników niższego szczebla.
• Pomijanie współpracowników w zgromadzeniach dotyczących pracy.
• Podział pracowników na lepszych i gorszych (ze względu na stanowisko, rodzaj umowy, płeć, rasę itd.).
• Promowanie niekoleżeńskich postaw.
• Korzyści za donosicielstwo lub ukrywanie pewnych zachowań (także niezgodnych z prawem).

Jak widzisz, nie jest to od razu jazda bez trzymanki i publiczne wyzwiska. Jednak wedle kodeksu pracy, nadal mieści się to w definicji mobbingu: “Mobbing oznacza działania […] wywołujące zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu”.

• Czy czujesz się eliminowany z zespołu, gdy bardziej doświadczeni współpracownicy nie chcą dzielić się doświadczeniem?
• Czy czujesz się izolowany, gdy przełożeni Cię ignorują?
• Czy czujesz się zwyczajnie źle, gdy ogranicza się Twój dostęp do informacji, co może być wykorzystane do podważania Twoich kompetencji w przyszłości?

To właśnie forma łagodniejszego mobbingu, którego doświadcza bardzo wiele osób, ale jest go w stanie przełknąć. Co natomiast wywołuje stres porównywalny do przebrania się za chleb na starówce z setką głodnych gołębi?

• Przemoc psychiczna lub słowna
• Dyskryminacja
• Niestosowanie się do przepisów prawa pracy
• Umniejszanie i upokarzanie
• Ośmieszanie
• Zastraszanie i groźby
• Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji

Dopiero w tym momencie zaczynasz zauważać poważny problem, który zaszedł już zdecydowanie za daleko. Najczęściej nie masz już siły, odwagi lub chęci, aby cokolwiek z tym zrobić. Przegapiłeś moment, w którym byłeś w stanie zareagować. W następnym tekście nauczę Cię rozpoznawać nawet wczesne fazy mobbingu. Teraz sprawdź, czy masz już podstawy do obaw, czy tylko wydaje Ci się, że ktoś się na Ciebie uwziął.

Czym nie jest mobbing?

Nie każdy przejaw braku kultury w pracy jest uznawany za mobbing. By można było to przypisać do tego pojęcia, muszą zajść konkretne wydarzenia oraz ich określona częstotliwość. Mobbing musi być długotrwały i uporczywy.

• Jeśli ktoś powie Ci raz w roku, że jesteś świnią, bo nie przyniosłeś cukierków na urodziny, a wszyscy przynoszą, to obraza, ale nie mobbing.
• Jeżeli w firmie panuje cięty humor i wszyscy godzą się na niego dobrowolnie, to kultura organizacyjna, nie mobbing. Gdy w ramach takich żartów możesz sobie pozwolić na równie kąśliwą odpowiedź i nikt nie ma żalu, to tylko specyficzna atmosfera (która nie musi Ci pasować).
• Gdy koledzy z pracy lub szef nie mają ochoty rozmawiać z Tobą prywatnie, ale robią to, by wykonać obowiązki, to nie stosują wobec Ciebie mobbingu. Nie każdy musi Cię lubić.
• Mobbingiem nie jest też jednorazowy wybuch złości, czy agresja.

Przyczyny mobbingu

Na początku tekstu chciałem, żebyś zapamiętał informację o mobbingu u zwierząt. Wiem, że nie zapamiętałeś, no bo po co. Ale potem narzekasz, że szef krytykuje Twoje zapominalstwo. Dobry jesteś, naprawdę…

Przypomnę Ci: Mobbing u zwierząt jest techniką obrony przed drapieżnikami. Słabsze osobniki z gatunku ofiary próbują atakować w grupie, a czasem wręcz nękać swojego drapieżcę, w celu ochrony swoich dóbr czy potomstwa.

Jeżeli jesteś wyzywany, szykanowany, umniejszany itd. nazywa się Ciebie ofiarą mobbingu. Chcę żebyś przez chwilę się nad tym zastanowił. To prawda, padasz ofiarą agresji, ale czy w tej relacji faktycznie to Ty jesteś ofiarą?

Słabsze osobniki z gatunku ofiary atakują drapieżnika, broniąc swoich zasobów. Przenieś zachowania ptaków na ludzkie. Jako nowy pracownik firmy, wchodzisz do niej jako drapieżnik, to Ty jesteś zagrożeniem. Słabszy gatunek, to Twoi współpracownicy lub szef. Bronią swoich zasobów, a co może nimi być?

• Stanowisko, na którym możesz ich zastąpić, jeśli okażesz się zbyt dobry.
• Premia, którą możesz zgarnąć, jeśli wynagrodzenie ma model prowizyjny.
• Pozycja w grupie, jeśli okaże się, że jesteś lepszym liderem.

Przyczyną mobbingu jest strach przed Tobą. Strach, że jesteś w stanie pokonać, zastąpić lub wręcz zlikwidować mobbera. To Ty jesteś dla nich realnym zagrożeniem.

Mobber nie jest w stanie pokonać Cię na płaszczyźnie umiejętności, więc walczy na innym polu. Skupia Twoją uwagę na walce z nim, co odciąga Cię od obowiązków. Mobber szuka Twojej słabości.

Kim jest mobber?

Wbrew temu, co powtarza większość, mobber jest słabszą stroną konfliktu. Nie usprawiedliwiam go i nie bronię skurwiela, który zatruwa Ci życie. Chcę, żebyś zrozumiał jedno.

To on odczuwa zagrożenie z Twojej strony.

Jego ataki są następstwem frustracji, wynikającej ze strachu, niskiej samooceny czy kompleksów. Mobber jest słabeuszem, nawet jeśli góruje nad Tobą pewnością siebie lub posturą. Jest nędzną kreaturą, która nie radzi sobie z własnymi problemami. Próbuje zyskać nad Tobą taką przewagę, by Twój strach wobec niego, był większy niż jego wobec Ciebie. W tym tekście przeczytasz co cechuje mobbera i jego ofiarę.

Chcę żebyś na zawsze zapamiętał, że coś nie tak jest z mobberem, a nie Tobą. Jesteś całkowicie w porządku i nie powinieneś brać do siebie uwag osoby, dla której jedynym sposobem podniesienia własnej wartości, jest obniżanie jej innym.

Mobbing – Cykl Edukacyjny

1. Czym jest mobbing? I dlaczego nie jesteś ofiarą
2. Jak rozpoznać mobbing? Rodzaje, fazy i taktyki mobbingu
3. Mobber vs ofiara – Ich cechy oraz dlaczego się nimi stają
4. Jak reagować na mobbing wobec siebie i innych?
5. 8 Sposobów obrony przed mobbingiem i 2 na ostrą walkę
6. Jak udowodnić mobbing w pracy i dostać odszkodowanie